Maciej Królak i Anna Dembowska – 195 rocznica ślubu

Była niedziela, na wielkim zegarze w kościele w Jakubowie wybiła godzina 13:00, a na ślubnym kobiercu przed plebanem Franciszkiem Kurowskim stanęli Maciej Królak i Anna Dembowska – moi prapraprapra(4)dziadkowie.

 

Świadkami ślubu byli Roman Napiórkowski mający 52 lata i Wojciech Wójcicki mający 37 lat obaj byli budnikami zamieszkali w Budach Przytockich.

Budnicy to dawni rzemieślnicy, którzy osiedlali się w lasach, prowadząc tam wyrąb drzew oraz pozyskując surowce pochodzące z lasu i powstające z przerobu drewna m.in. smołę, węgiel drzewny, kalafonię, popiół drzewny, potaż, terpentynę, garbniki. Budnicy często po wyeksploatowaniu okolicy poprzez wycięcie drzew, w poszukiwaniu nowego źródła surowca przenosili się na inne miejsce. Ci co pozostawali, przekwalifikowywali się na rolników czy innych rzemieślników. Budnicy, szczególnie na początku swojej pracy na danym terenie, zamieszkali w tymczasowych, naprędce skleconych „budach” – stąd też może pochodzić nazwa wsi Budy Przytockiej (przymiotnikowo od sąsiedniej Przytoki), które wcześniej funkcjonowały pod nazwą Gabryielów. „Domy” budników zaszczaj były kurnymi chatami, które dla ochrony przed chłodem częściowo były zagłębione w ziemi.

Maciej Królak, według aktu ślubu, był kawalerem, żołnierzem dymisjonowanym, urodzonym w Łaziskach z Szczęsnego i zmarłej Ewy małżonków Królaków włościan w Łaziskach zamieszkałych, miał 32 lata i w Budach Przytockich zamieszkiwał.

Anna Dembowska, jak czytamy w metryce ślubnej, urodziła się w Turku jako córka zmarłego już Walentego i żyjącej Marianny małżonków Dębowskich (tak tak, w akcie jak wół stoi Anna Dembowska, a dwa wersy niżej małżonkowie Dębowscy – obrazuje to jak księża przywiązywali wagę do zapisu nazwiska, dziś czasami śmiejemy się, że urodzone w połowie XX w. rodzeństwo ma inaczej zapisane nazwisko, albo syn ma inne nazwisko niż zapisujący go ojciec, bo powstała ewidentna literówka), lat 21 liczącej, w Budach Przytockich przy matce swojej zamieszkała.

Małżeństwo poprzedziły trzy zapowiedzi, ogłoszone w dniach 27 stycznia, 3 lutego i 10 lutego. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa ustnie udzielił ojciec nowożeńca i matka nowo zaślubionej

Nowo zaślubieni przed sporządzeniem aktu ślubu dostarczyli do kancelarii parafialnej odpisy swoich metryk chrztów.

Wszystkie dostarczane przez nupturientów dokumenty, a były to najczęściej:
- odpisy metryk chrztów / urodzeń,
- odpisy metryk śmierci współmałżonków, jeśli był to ślub wdowca czy wdowy,
- pozwolenia na zawarcie związku małżeńskiego początkowo głównie przez żołnierzy, a później także np. kolejarzy,
- akty znania, w sytuacji, kiedy nie było możliwości dostarczenia odpisów z metryk.

Proboszczowie zbierali złożone dokumenty, układali chronologicznie zgodnie z numerami aktów ślubu i na koniec roku zszywali ze sobą tworząc coś na wzór książeczki, zwanej przez archiwistów poszytem. Zbiór ogółu tych dokumentów jest nazywany aneksami do aktów ślubu lub alegatami.

Udało mi się dotrzeć do aneksów ślubnych z 1828 r. zgromadzonych w parafii Jakubów, a wśród nich odnaleźć dokumenty dostarczone przez Macieja i Annę, jakie były niezbędne do sporządzenia aktu ich ślubu. Dokumenty te niejako legitymowały z imienia i nazwiska nupturientów oraz z ich przynależności do Kościoła (czy byli ochrzczeni czy nie). Dziś także przy zawieraniu związku małżeńskiego młodzi są zobowiązani dostarczyć metryki chrztu, jeśli nie byli chrzczeni w parafii, w której zamierzają zawrzeć związek małżeński.

Aneks do ślubu Maciej i Anny składał się z trzech dokumentów:

- odpis metryki chrztu Anny Dębowskiej, wydany przez proboszcza parafii wiśniewskiej – Turek dnia 26 czerwca 1808 r. Józef Sarnecki ochrzcił imieniem Anna córkę chłopów Walentego Dębowskiego i Marianny Osińskiej, a rodzicami chrzestnymi byli Antoni Kietczuczki i Magdalena Osińska – odpis wydał ks. Matusz Biernacki w dniu 8 lutego 1828 r., pod którym znakami krzyża, bo pisać nie umiała podpisała się Anna Dębowska, co stwierdza przyjmujący odpis ksiądz proboszcz Franciszek Kurowski z Jakubowa.

- odpis metryki zgonu Walentego Dębowskiego – także wydany przez proboszcza wiśniewskiego – Turek dnia 9 maja 1819 r. zmarł Walenty Dębowski mąż Marianny z Osińskich, mający około 56 lat – odpis także wydany 8 lutego 1828 r. przez księdza Mateusza Biernackiego, poniżej tak jak przy wcześniejszym dokumencie potwierdzenie przyjęcia przez plebana jakubowskiego oraz krzyżyki jako podpis Anny.

 

- dokument wydany przez Wójta gminy Kałuszyn o złożonej przez Macieja dymisji wojskowej – obwód stanisławowski, województwo mazowieckie – Wójt gminy Kałuszyn – przychylnie do żądania Piotra!!! Królaka bywszego podoficera z Pułka 2º Strzelców pierwszych wydaje niniejsze świadectwo jako tenże złożył tu w urzędzie Wójta Gminy Dymisję przez Kommisją Rządową Wojny pod dniem 24 września 1827 N 17358 wydany w Kałuszynie dnia 9 lutego 1828 – pod dokumentem ręką księdza Kurowskiego – składam i niemiejąc pisać znakami Krzyża świętego stawiam +++ Piotr Królak; w dokumencie tym pomylono imię Królaka, zamiast Maciej zapisano Piotr, ale ewidentnie jest to aneks do ślubu Macieja, bo w 1828 r. w parafii jakubowskiej związek małżeński zawierał tylko jeden Królak i był to Maciej Królak. 

 

Małżeństwo Macieja i Anny trwało 29 lat, dwa miesiące przed perłową rocznicą ślubu, w 1857 r. Maciej zmarł, pozostawiając owdowiałą Annę, która już do śmierci, w 1878 r. pozostała wdową. Królakowie przez ten okres wydali na świat jedenaścioro dzieci, a miejsca ich urodzenia obrazują drogę jaką przeszło małżeństwo zanim osiedlili się na dobre w nowo powstałej kolonii Marianka.

1.                  Andrzej
Dziewięć miesięcy po ślubie, w listopadzie 1828 r. urodził się w Kałuszynie Andrzej, zapisany co prawda Krulikowski, syn Macieja i Antoniny z Dąbkowskich. Błędy w nazwisku oraz imieniu i nazwisku panieńskim matki są ewidentne, ponieważ z pewnością jest to syn Macieja i Anny z Dębowskich, później w wieku dorosłym często występuje jako światek czy zgłaszający przy aktach dotyczących dzieci swojego rodzeństwa. Mieszka także w podobnych okresach w tych samych wsiach co rodzice. Andrzej w 1848 r. w parafii kuflewskiej żeni się z Teofilą Kalinowską córką Grzegorza i Franciszki z Piotrowskich zamieszkałą w Woli Rafałowskiej. Po śmierci Teofili Andrzej ożenił się w 1868 r. z Antoniną Gójską córką Stanisława i Julianny z Wąsowskich szlachciców cząstkowych z Wólki Kałuskiej.

2.                  Marianna
Moja praprapra(3)babcia Marianna urodziła się około 1831 r., ale jej aktu urodzenia nie odnalazłam, ani w księdze urodzeń parafii kałuskiej, ani w księgach urodzeń parafii jakubowskiej z samego 1831 r. oraz z lat sąsiednich. W 1851 r. Marianna wyszła za mąż za mojego praprapra(3)dziadka Jana Nowickiego, a w ich akcie ślubu spisanym w parafii Jakubów zapisano, że Marianna ma 20 lat i urodziła się w Budach Przytockich. W aneksie do ślubu moich praprapra(3)dziadków znalazłam akt chrztu Marianny z 1831 r. z parafii kałuskiej, spisany po łacinie, która w tym okresie już nie funkcjonowała jako język spisania aktów metrykalnych, a dodatkowo akt ten nie znajduje się, ani w księdze unikatów, ani duplikatów, więc domniemam, że poświadczenie chrztu Marianny nie był w ogóle wpisany do księgi metrykalnej tej parafii, a jedynie do raptularza – brudnopisu prowadzonego przez plebana kałuskiego.

3.                  Ludwika
Kolejna córka Macieja i Anny urodziła się w 1833 r. w Kazimierzowie w parafii Kałuszyn, a w jej akcie urodzenia ojciec występuje jako osiadły na kolonii w Kazimierzowie. Ludwika w 1854 r. poślubiła Józefa Siatkowskiego syna Leona i Agnieszki małżonków z Turku. Szczęście rodzinne trwało bardzo krótko, bo w 14 miesiącu małżeństwa Ludwika zmarła, być może na skutek powikłań związanych z zagrożoną ciążą.

4.      Wojciech Wincenty
Kolejny syn Macieja i Anny urodził się w 1836 r. także w Kazimierzowie, gdzie Maciej trudnił się tracką. W tym przypadku także imię matki zostało pomylone i zapisane jako Antonina, a nie Anna. Wojciech, bo takiego imienia używał, ożenił się z 1854 r. z Małgorzatą Powałką córką Franciszka i Heleny urodzoną w Łukowcu, a zamieszkałą w Aleksandrowie.

5.                  Jakub
W 1838 r. także w Kazimierzowie urodził się kolejny syn – Jakub, a Maciej stawiając się do aktu podając się za wyrobnika. W 1858 r. Jakub ożenił się z Marianną Cichomską córką Henryka i Magdaleny zamieszkałych w mieście Zaręby, urodzoną w Kałuszynie, a zamieszkałą przy siostrze w Mrozach

6.                  Walenty
W 1841 r. w Kazimierzowie urodził się Walenty syn Macieja kolonisty, a jego ojcem chrzestnym był Filip Nowicki z Zawody – mój prapraprapra(4)dziadek, ojciec Jana Nowickiego i późniejszy teść Marianny, siostry Walentego. Młody Królaczak był dwa razy żonaty. Pierwszą jego żoną była Balbina Rogala córka Wawrzyńca i Eleonory z Szenków, którą poślubił w 1860 r. Kolejną żoną była Paulina Honorata Zawicka córka Józefa i Marianny z Adamiaków.

7.                  Zuzanna
Zuzanna urodziła się w 1843 r. w Kazimierzowie, ale zapewne zmarła w dzieciństwie, choć jej aktu zgonu nie odnalazłam jak dotąd.

8.                  Katarzyna
Kolejne dziecko – córka urodziła się w Budach Przytockich w 1844 r., zmarła w 1849 r. w Przytoce.

9.                  Antoni
Także w Budach Przytockich przyszedł na świat w 1847 r. Antoni, który zmarł w 1848 r. już w Przytoce.

10.              Michał
Po pomieszkiwaniu w Budach Przytocki i Przytoce małżonkowie Maciej i Anna powrócili do Kazimierzowa, gdzie w 1849 r. urodził się Michał. Był on ożeniony z Julianną Wąsowską, która występuje w jego akcie zgonu w 1886 r., ale ich aktu małżeństwa nie udało mi się na razie odnaleźć. 

11.              Teofila
Najmłodsze dziecko Macieja i Anny – córka Teofila przyszła na świat w 1852 r. w Mariance, zmarła także w Mariance, trzy lata później.