Barbara Kowalczyk – 224 rocznica urodzin

Była środa, 27 listopada 1799 r. w Czarnej, w chałupie pod numerem 12 urodziła się Barbara córka katolików, małżonków Wojciecha Kowalczyka i Ludwiki Bartniczanki – moja prapraprapra(4)babcia. 

 

 

Rodzicami chrzestnymi Barbary został Kilian Wocial i Teresa Dąbrowska rolnicy, zapewne z Czarnej. Akt chrztu został zapisany w formie tabeli, w księdze ochrzczonych w parafii Jakubów.

Barbara Kowalczykówna mając skończone 21 lat, wyszła za mąż za Jana Wójcickiego z Mistowa. Ich ślub wspominałam 4 marca, gdy upływało od niego 202 lata, bo Barbara i Jan stanęli przed ołtarzem jakubowskim w 1821 r. >>>LINK<<<. Po dwudziestu latach trwania związku małżeńskiego moja prapraprapra(4)babka został wdową. Prapraprapra(4)dziadek Jan zmarł 5 kwietnia 1841 r. >>>LINK<<<, zaś sama Barbara, która nie wyszła powtórnie za mąż, żyła jeszcze przez 36 lat i zmarła w Jakubowie 23 kwietnia 1877 r., zamieszkując zapewne u syna Stanisława, mojego praprapra(3)dziadka.

Niestety o Barbarze nie mogę powiedzieć zbyt dużo. Jej rodzice Wojciech i Ludwika pobrali się osiem lat przed jej narodzinami, 20 lutego 1791 r. w parafii mińskiej. Ojciec Ludwiki – Wojciech zmarł dziesięć lat po ślubie córki – 12 sierpnia 1831 r. w Czarnej >>>LINK<<<, zaś jej matka Ludwika, zmarła 3 maja 1850 r., gdy córka była już wdową.

 

Do tej pory nie było okazji wspomnień o wsi Czarna, a była to dość ważna wieś na XIX-wiecznej mapie okolicy.

Czarna po raz pierwszy były wzmiankowana w 1505r. jako wieś szlachecka w parafii Jakubów. Dziś nadal należy do jakubowskiej parafii choć wchodzi w skład gminy Stanisławów. Po utworzeniu parafii w Mistowie wieś miała wejść w skład nowej parafii, ale wierni nie wyrazili na to zgody i pozostali w dotychczasowym ośrodku duszpasterskim.

Wieś Czarna bliższa moim przodkom, szczególnie Barbarze, której 224 rocznicę urodzin dziś świętujemy to przede wszystkim wieś, w której dwór i folwark, a z racji przepływania przez miejscowość rzeki, która także nosi nazwę Czarna, był tam również młyn wodny. W 1827 r., czyli gdy Barbara już była żoną Jana Wójcickiego i przeniosła się do jego rodzinnego Mistowa, w Czarnej było 20 domów i 199 mieszkańców. Można przypuszczać, że około 20 lat wcześniej tych domów nie było dużo mniej, skoro Barbara, miała przyjść na świat w chałupie oznaczonej numerem 12.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich opisuje dobra Czarna z czasów gdy moja prapraprapra(4)babcia już nie żyła. Wówczas dobra te składały się z folwarku Czarna, a także z Szymankowszczyzny, Bakułow, Bakułowizny, oraz wsi Czarna Wola zwana także Wólką Czarniewską, a dziś funkcjonującą pod nazwą Wólka Czarnińska, a także wsi Borek, dziś z dodaniem przymiotnika – Borek Czarniński. W 1870 r. podczas sprzedaży dóbr, miały one 1232 morgi gruntu czyli około 690 hektarów. Grunty orne i ogrody stanowiły 548 morgów – ok. 307 hektarów, łąki stanowiły jedynie 54 morgi – ok. 30 hektarów, a pastwiska tylko 3 morgi – ok. 1,5 hektara. Nieużytków i terenów pod placami było 34 morgi – ok. 19 hektarów, a lasów aż 517 morgów – ok. 290 hektarów. W majątku stosowano 8-polowy płodozmian, było tam 9 budynków murowanych i 10 drewnianych. Zaś we wsiach należących do majątku było w sumie 719 morgów gruntu czyli ok. 403 hektary. We wsi Czarna było 22 chałupy i 170 morgów gruntu – ok. 95 hektarów. We wsi Wólka Czarnińska było 20 domów i 344 morgi gruntu – ok. 193 hektary, a wieś Borek była mniejsza, bo było tam tylko 12 gospodarstw i 205 morgów gruntu – ok. 115 hektarów.

W księdze hipotecznej Dóbr Czarna można wśród właścicieli znaleźć takie nazwiska jak Andrzej Rafałowicz, Rafał Cichocki, Henryk Cichocki, Maurycy Scipio del Campo, Józef i Paulina małżonkowie Kuszkowie, Tomasz Dickson, Karol Brochowski, Jan i Albina małżonkowie Skwierczyńscy, Józef Ekert. W 1904 r. majątek Czarna kupił Ernest Herse i w 1920 r. zmienił nazwę majątku na Szymankowszczyzna dołączając do niego Kolonię Czarna. 

 

 

 

Wędrując po cmentarzu w Jakubowie, z majątkiem w Czarnej kojarzy mi nie nierozerwalnie jeden z najstarszych grobów, w którym w 1886 r. złożono ciało Jana Skwierczyńskiego – ówczesnego dziedzica dóbr Czarna.

Pomnik Jana Skwierczyńskiego to podłużna, duża płyta leżąca na ziemi, na której da się odczytać następujący napis:

 

Jan Skwierczyński
Obywatel
żył lat 53 zmarł dnia 8 września
1886 roku
Pozostała żona wraz z dziećmi
proszą o westchnienie do Boga

 

 

Metryka zgonu dziedzica została sporządzona w parafii Jakubów, czyli w parafii, do której przez wieki należała Czarna.

 

 

W piątkowe przedpołudnie, 9 września 1886 r., o godzinie 11:00 u plebana jakubowskiego księdza Teodora Zielińskiego stawili się Adam Andrasik mający 50 lat i Wincenty Zieliński lat 46 mający, obaj służący z Czarnej i oświadczyli, że w dniu wczorajszym, czyli 8 września 1886 r., o godzinie 12:00 w południe, zmarł w Czarnej Jan Skwierczyński lat 54, dziedzic Czarnej, pozostawił po sobie żonę Albinę z Zalewskich.

Niestety w metryce zgonu brakuje danych rodziców dziedzica oraz informacji gdzie przyszedł na świat. Z wieku podanego do aktu wynika, że mógł się urodzić około 1836 r., ale bez informacji na temat rodziców Jana, a także miejsca urodzenia dalsze poszukiwania są raczej niemożliwe.

Nie udało mi się także odnaleźć aktu ślubu Jana Skwierczyńskiego z Albiną Zalewską, choć jej imię jest bardzo rzadkie i większych problemów nie powinno z tym być.

Dopiero poszukiwania aktu urodzenia dziedziczki Czarnej – Albiny z Zalewskich Skwierczyńskiej przyniosły pewien przełom. Niejaka Albina Zaleska córka Jana i Józefy z Bujalskich przyszła na świat 29 marca 1846 r. we wsi Kuteski (prawdopodobnie dzisiejsze Kutyski) w parafii Skibniew. W tej samej parafii, tyle, że we wsi Kostki, w 1864 r. udaje się uchwycić małżonków Skwierzyńskich – Jana i Albiną z Zaleskich, którzy chrzczą swoją córkę Juliannę urodzoną 24 kwietnia 1864 r. W akcie urodzenia zapisano, że Jan miał lat 33 i był właścicielem Dóbr Kostki, a Albina miała 30, a więc powinna się urodzić się około 1834 rok, a nie w 1846 r. I tu rodzi się pytanie, czy Albina tak została postarzona w akcie urodzenia córki, czy może faktycznie urodziła się przeszło dekadę wcześniej niż wynika to z odnalezionego aktu urodzenia. Być może parafia Skibiew to dobry trop, ale niestety brakuje w Internecie ksiąg i indeksów z tej parafii. Na Genetece zostały zindeksowane urodzenia z lat 1810-1830, 1841-1849, 1861-1899 i od 1917 r. do 1920 r., małżeństwa z lat podobnych od 1810 r. do 1830 r., od 1841 r. do 1849 r. i od 1861 r. już ciągiem do 1920 r., zaś indeksy zgonów pochodzą z tych samych lat co indeksy urodzeń. Jak widać brakuje zarówno urodzeń z lat 30. XIX w., kiedy przypuszczalnie mogła urodzić się Albina Zaleska/Zalewska, która w 1864 r. miała by 30 lat, oraz brakuje ślubów z lat 50. XIX w., kiedy prawdopodobnie Skwierczyński ożenił się z Zaleską. Braki w indeksach nie są spowodowane wybiórczą indeksacją metrykaliów ze Skibniewa. Problemem są braki w księgach, prawdopodobnie księgi zachowały się ze znacznymi lukami. W Archiwum Państwowym w Siedlcach są przechowywane duplikaty, a więc współoprawne księgi urodzeń, małżeństw i zgonów z lat 1826-1830, 1841-1849, 1861-1903, z 1909 r., a także księgi z lat 1917-1920, które zgodnie z przepisami RODO niedawno trafiły do AP. Dodatkowo przechowywana jest księga samych małżeństw, prawdopodobnie unikat, z lat 1902-1917. Zaś sprawdzając parafię na stronie Genealodzy.pl okazuje, że być może brakuje jedynie duplikatów, a unikaty zachowały się niemalże w całości, na parafii – urodzenia z lat 1797-1876 i od 1927 r., a luka z okresu od 1877 r. do 1926 r. jest prawdopodobnie spowodowana brakiem duplikatów i przejęciem unikatów przez USC po II wojnie światowej. Zachowała się także księga ochrzczonych z 1618 r. i jest to najstarsza księga tej parafii. Jeśli chodzi o księgę ślubów, to na Genealogiach zapisano jedynie rok 1716 i nie umiem powiedzieć, czy parafia dysponuje tylko metrykami z tego roku, czy może metrykalia zachowały się w komplecie, aż od tego roku. Podobnie jest z księgą zgonów gdzie zapisano rok 1797 i nie wiem czy tylko z tego roku, czy raczej od tego roku zachowały się akty zejść. Wszystkie te przypuszczenia i domniemania na pewno rozwiązałaby lektura dwutomowej monografii parafii Skibniew Podawce która kilka lat temu została wydana przez Lecha Niepiekło – „Parafia Skibniew Podawce i jej mieszkańcy” tom 1 „Dzieje od XV do XIX wieku”, tom 2 „Metryki od XVII do XIX wieku”. 

 

 

Małżonkowie Skwierczyńscy oprócz Julianny mieli jeszcze minimum piątkę dzieci:

• syna Franciszka Władysława urodzonego około 1859 r. pod Sokołowem, zapewne chodzi o Sokołów Podlaski, we wsi Zaleś należącej do parafii Kosów Lacki, który w 1901 r. w parafii Młodzieszyn ożenił się w Marią Sobocką córką Tomasza i Karoliny Nowak małżonków Golędzinowskich. Franciszek zmarł w 1935 r. w Janówku, w parafii Sochaczew, w wieku 77 lat, w akcie zgonu zapisano, że urodził się we wsi Czarna.
• syna Maksymiliana urodzonego w 1866 r. we wsi Czarnowąż w parafii Niwiska, który w 1897 r. ożenił się w Warszawie w parafii Wszystkich Świętych z Marianną Justyną Szczypiorowską córką Teodora i Józefy z Komorowskich.
• córkę Teodorę urodzoną w 1868 r. we wsi Czarnowąż w parafii Niwiska, która w 1896 r., w parafii Jakubów, jako córka dziedziczki Czarnej Albiny z Zalewskich Skwierczyńskiej i zmarłego ojca Jana, wyszła za mąż za Antoniego Rudolfa Bara zamieszkałego we wsi Ciopan w parafii Pustelnik.
• córkę Kazimierę Aleksandrę urodzoną w 1873 r. w Czarnowężu w parafii Niwiska, która w 1893 r., także w parafii Jakubów, jako córka dziedziczki Czarnej, wyszła za mąż za Adama Walentego Podniesińskiego skarbnika warszawsko-terespolskiej drogi żelaznej, rodem z parafii Korytnica pod Garwolinem, a zamieszkałego w chwili ślubu w podwarszawskiej Pradze. Kazimiera Aleksandra zmarła w 1931 r. i została pochowana na cmentarzu Brudnowskim sektor 32A, rząd 4m numer grobu 19. Jej mąż Adam Walenty, który także został pochowany wraz z żoną zmarł w 1944 r., jeszcze przed wybuchem Powstania Warszawskiego.
• syna Michała urodzonego w 1876 r. we wsi Czarnowąż w parafii Niwiska, który w 1910 r. w parafii praskiej ożenił się z Ludwiką Gnatowską córką Jana i Marianny Franciszki. Zarówno Michał, jak i Ludwika przed ślubem mieszkali w Pradze na ulicy Kowieńskiej, a po ślubie przeprowadzili się do Rembertowa, gdzie oboje zmarli – Michał w lutym 1944 r. a Ludwika w 1949 r.

 

 

 

 

 

 

Źródło:

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
Tom 1, strona 736
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/736