Jakub Szczapik – 137 rocznica śmierci

Wtorkowego późnego wieczoru, 28 września 1886 r., o godzinie 22:00 w Osinach zmarł Jakub Szczapik – mój prapraprapra(4)dziadek. 

 

 

W czwartek, przed południem o godzinie 10:00 w kancelarii parafii mińskiej stawili się Jan Winiarek lat 37 i Józef Nalazek lat 40, obaj gospodarze z Osin i oświadczyli, że w tej wsi 28 września 1886 r., o godzinie 22:00 umarł Jakub Szczapik rolnik mający 75 lat, urodzony w Janowie, syn zmarłego Jakuba i matki nieznanej im z imienia, który pozostawił po sobie owdowiałą żonę Mariannę z Nowickich.  

 

Tyle o Jakubie Szczapiku mówi jego akt zgonu, a co można ustalić na podstawie szerszej kwerendy.

Jakub Szczapik urodził się w 1811 r. w Janowie – jego rocznicę urodzin wspominałam na blogu 4 lipca >>>LINK<<<. Na tej postawie można stwierdzić, że zgłaszający jego zgon nie pomylili się w wieku zmarłego, faktycznie 4 lipca 1886 r., a więc na dwa i pół miesiąca przed śmiercią obchodził swoje 75 urodziny. Rodzicami Jakuba, był wspomniany w akcie zgonu ojciec, także Jakub oraz jego małżonka Magdalena z Garwiołków, rodem z Jędrzejnika. Zawarli oni związek małżeński w 1798 r. – na trzy lata przed narodzenie się mojego prapraprapra(4)dziadka. Ich rocznicę ślubu będziemy wspominać w listopadzie, kiedy to będzie przypadał jesienny bum weselny.

Jakub Szczapik w wieku 21 lat ożenił się z Marianną Nowicką, swoją rówieśnicą, urodzoną 11 sierpnia 1811 r. we wsi Kaleń w parafii Okuniew – jej rocznica urodzenia także już była wspominana na „Drogach Przeszłości” >>>LINK<<<. Rocznica ślubu Jakuba i Marianny przypada w listopadzie i wtedy to wrócę do nowo założonej rodziny Szczapików – moich prapraprapra(4)dziadków.

Jakub i Marianna przeżyli razem 54 lata – to piękny okres, szczególnie w tamtych czasach, bo mimo że ludzie decydowali się na zawarcie związków małżeńskim w bardzo młodym wieku, to często nie było im dane dożyć wspólnie takiego pięknego jubileuszu. Na blisko cztery lata przed śmiercią Jakuba, małżonkowie świętowali złote gody, ale czy faktycznie świętowali, czy pamiętali o tym, że przed pół wieku stanęli w mińskim kościele by zawrzeć związek małżeński? Tego nie wiem. Ich małżeństwo przypada na ciężki okres, to nie tylko trudy związane z pracą na roli i wychowywaniem dzieci, ale także trudny czas w jakim przyszło im żyć. Ślub wzięli w kolejnym roku po toczącej się wojnie polsko – rosyjskiej, której duża część działań wojennych przetaczała się przez najbliższą im okolicę. Potem nastał rok 1864 r., gdy oboje z moich przodków było już w sile wieku, mieli po 53 lata, więc już nie jedno w swoim życiu przeszli, mieli już inne troski i zmartwienia, ale też coraz mniej sił. Czas działań wojennych związanych z powstaniem styczniowym to też gorący okres na podmińskiej ziemi. Trzeba pamiętać, że zarówno Janów jak i sąsiednie Osiny leżały i nadal leżą przy głównym szlaku komunikacyjnym – dzisiejszej drodze krajowej 92. Bliskość takiego ważnego traktu z jednej strony było dobrodziejstwem, a z drugiej przekleństwem. Przez lata drogą tą z Warszawy na wschód ciągnęły rzesze ludzi – handlarze w interesach, dziedzice do swych posiadłości, podróżnicy, ale także wojsko – nasze polskie, choć Polski na mapie świata nie było i to obce, wrogie, zadające ból, cierpienie i śmierć.

Pierwszy z małżonków Szczapików zmarł Jakub, którego rocznica śmierci przypada właśnie dziś. Po dwóch i pół roku zmarła Marianna, a jej śmierć wspominałam 12 lutego >>>LINK<<<.

Moi prapraprapra(4)dziadkowie mieszkali bardzo długo w Janowie, na podstawie aktów urodzeń, ślubów i zgonów dzieci można w przybliżeniu określić kiedy przenieśli się do Osin. Jeszcze w 1860 r., gdy ich córka, a moja praprapra(3)babcia Józefa wychodziła za mąż za Jana Wróblewskiego, rodzina Szczapików mieszkała na gospodarstwie w Janowie. Rocznicę ślubu Józefy i Jana wspominałam 19 lutego >>>LINK<<<. Gdy w 1866 r. żenił się ich syn Michał, będący służącym w Osinach, także mieszkali jeszcze w Janowie, choć widać „ciągoty” do sąsiedniej wsi już się zaczynały. Na pewno przenieśli się do Osin przed 1880 r., bo właśnie w tym roku, zmarł tam ich 31-letni syn Stanisław, będący nadal kawalerem, który zamieszkiwał z nimi. Nie wiem z jakiego powodu Stanisław się nie ożenił i co stało się, że zmarł w tak młodym wieku. Być może powodem była jakaś choroba, może nawet wrodzona czy genetyczna. Tego niestety już zapewne się nie dowiem. Zatem można przypuszczać, że rodzina Szczapików przeniosła się z Janowa do Osin między 1866 r., a 1880 r.

Co mogło skłonić Jakuba – głowę rodziny i gospodarz do zmiany miejsca zamieszkania o dosłownie kilka kilometrów? Myślę że odpowiedzi należy szukać w ziemi. Tak w gruncie, ale nie poprzez badania archeologiczne, o jakich ostatnio ciut było na blogu, ale w ziemi jaką Jakub posiadał. Z tabeli likwidacyjnej wsi Osiny oznaczonej jako Osiny lit. A wynika, ze Jakub Szczapik otrzymał tam osadę o numerze 11, o łącznej powierzchni 1,61 ha. Nie było to duże gospodarstwo, powiedziałabym nawet, że bardzo malutkie, które bardziej przypominało parcele budowlaną niż samowystarczalne gospodarstwo rolne. Grunta te mój przodek otrzymał na mocy ukazu carskiego z 1864 r. tak zwanego ukazu uwłaszczeniowego, w zamian za odszkodowanie oszacowane na 1 rubel i 12 kopiejek. To też można przypuszczać, że w czasie uwłaszczenia Jakub, albo mieszkał już w Osinach, co jednak wykluczają akt ślubu syna Michała, albo wystarał się o kawałek ziemi w sąsiedniej wsi. Być może już w 1864 r., czyli po ukazie uwłaszczeniowym posiadł na własność ziemie w Osinach, ale jeszcze tam się nie przeprowadził z uwagi na brak warunków do zamieszkania na nowym gospodarstwie, do którego mógł przenieść się po roku lub kilku latach, gdy zbudowała, albo poprawił dotychczasową chałupę. Rodzi się jeszcze jedno pytanie co z jego rodzinnym gospodarstwem w Janowie, czy zbył go, czy może pozostał tam jego syn? 

 

O tabelach likwidacyjnych była już mowa przy okazji rocznicy ślubu mojego prapraprapra(4)dziadka Jakuba Wąsaka z Agnieszką z Muraskich wdową po Jaworskim, które wspominałam 6 lipca >>>LINK<<<.

 

 

🌽🌻🌾

 

Osiny to wieś położona między Mińskiem Mazowieckim, a Janowem. Dziś zamieszkuje ją 136 osoby, ma ona powierzchnię 1,01 km2. Oprócz wsi Osiny, bliżej miasta powstało znacznie nowsze osiedle, które z czasem stało się oddzielną wsią o nazwie Nowe Osiny. Wieś ta ma trzy razy większą powierzchnię od Osin i blisko pięć razy więcej mieszkańców.

Pierwsza wzmianka o Osinach pochodzi z 1471 r. Szczuje się, że wieś została założona przez jednego z synów Jana z Gościeńczyc, założyciela Mińska, to też od pierwszych lat istnienia wsi, pobierana była z niej dziesięcina dla kościoła parafialnego w Mińsku. Nazwa wsi etymologicznie pochodzi od drzewa osika – topola osika to drzewo z rodziny wierzbowatych, które mogły rosnąć na tym terenie w większym skupisku podczas tworzenia tu struktur osadniczych.

W czasach bardziej współczesnych moim przodkom wieś Osiny była już podzielona na dwa folwarki oznaczone jako litera A i litera B. W 1827 r., gdy Jakub Szczapik jest już 16-letnim młodzianinem z Janowa, w Osinach jest 11 domów i 69 mieszkańców. Zaś w latach 80. XIX w. gdy Szczapikowie przenieśli się już do Osin, we wsi oznaczonej literą A, było 15 gospodarstw, co także potwierdza tabela likwidacyjna, w których mieszkało 103 osoby. Do folwarku oznakowanego literą A nadal przynależało 630 morgów gruntu czyli około 353 hektary, zatem można przyjąć, że teren całej obecnej wsi Nowe Osiny był gruntem folwarcznym. W folwarku tym było 23 budynki z czego nawet 3 murowane. 

 

 

 

 

 

 

Źródło
50 lat Gminy Mińsk Mazowiecki
red. A. Jaworski, D. Lisiecka
Mińsk Mazowiecki 2023

 

VI wieków Mińska Mazowieckiego
tom II
Pod Rządami Piastów i Jagiellonów
Andrzej Marek Nowik i Anna Salina
Mińsk Mazowiecki, 2022