Piotr Lech – 175 rocznica zgonu

W sobotę 16 września 1848 r. w Trojanowie zmarł mój praprapraprapra(5)dziadek Piotr Lech wdowiec po Elżbiecie z Zawiszków. 

 

 

Zgon mojego przodka został zgłoszony dwa dni po jego śmierci, w poniedziałek 18 września 1848 r. o godzinie 11:00 u księdza Pawła Wnorowskiego ówczesnego plebana kuflewskiego, przez synów zmarłego – Jana Lech kolonistę z Mrozów, 44 lata i Walentego Lecha włościanina z Trojanowa, 26 lat. Piotr Lech umarł w Trojanowie, być może w tym samym domu, w którym mieszkał jego syn Walenty. Zgon nastąpił 16 września 1848 r., o godzinie 3:00 nad ranem. Synowie podali, że zmarły ojciec miał 70 lat, był wdowcem po ich matce Elżbiecie z Zawiszków, urodził się i zamieszkiwała w Trojanowie oraz, że był synem Mikołaja i Marianny małżonków Lech.

Wszystkie z powyższych informacji były zgodne z prawną, jedynie wiek zmarłego został podany błędnie, bo faktycznie w 1848 r. Piotr kończył dopiero 68 lat, a nie 70 lat, jak wynikało z oświadczenia synów. Mój przodek urodził się w 1780 r., a jego chrzest był wspominany na blogu 18 maja >>>LINK<<<.

Małżonka Piotra, ochrzczona jako Elżbieta Teresa przyszła na świat cztery lata po nim, jej narodziny będą wspominane dopiero pod koniec listopada. Piotr i Elżbieta pobrali się w 1804 r., co 5 lutego upamiętniłam wpisem na blogu >>>LINK<<<. Choć Zawiszkówna była młodsza od Lecha o cztery lata, to także cztery lata wcześniej niż on, zmarła – było to dokładnie 5 czerwca 1843 r., a w 180 rocznicę jej zgonu, na blogu pojawił się stosowny wpis >>>LINK<<<.  

Jan Lech, który zgłaszał śmierć ojca to nikt inny jak mój prapraprapra(4)dziadek Jan Lech, mąż Marcjanny Gromulszczanki – najstarszy syn Piotra i Elżbiety małżonków Lechów. W chwili śmierci ojca miał faktycznie 41 lat, a nie 44. Zaś Walenty to jego sporo młodszy brat – przedostatnie z dwanaściorga dzieci moich praprapraprapra(5)dziadków. Walenty, ożenił się jeszcze za życia obojga rodziców, w lutym 1843 r. z 17-letnią Agnieszką Domańską córką Tomasza i Marianny z Gałązków i zapewne jako najmłodszy osiadł na gospodarstwie ojca, albo jeszcze nie zdążył się wyprowadzić z żoną z domu rodzinnego zanim ojciec zmarł. Gdy umierał ojciec miał faktycznie 24 lata, a więc w akcie zgonu ojca postarzał się o dwa lata.

 

 

Ślub rodziców Piotra – Mikołaja i Marianny ze Stolarczyków z 1778 r. jest, jak dotąd, najstarszym śladem moich przodków w Trojanowie. Ślub ten wspominałam na blogu 4 lutego >>>LINK<<<. Przypuszczam, że oboje, pochodzili z Trojanowa, albo przynajmniej w chwili zawierania małżeństwa tam mieszkali. Niestety nie udało mi się dotrzeć do ich aktów urodzeń, dlatego nie mogę tego jednoznacznie potwierdzić. Co prawda w 1746 r. w Trojanowie urodził się Mikołaj Lech syn Jana i Krystyny, ale nie mam pewności, że chodzi w tym przypadku o mojego przodka, który jak wynika z aktu jego zgonu winien się urodzić około 9 lat później. Choć wszystko jest możliwe, szczególnie, że inny Mikołaj Lech nie urodził się mniej więcej w połowie XVIII w. w parafii kuflewskiej. W świetle poczynionych ustaleń przy okazji rocznicy ślubu Mikołaja i Marianny ze Stolarczynków, uznanej także za Mariannę z Zawiszków, wynika, że wdowiec po Zawiszance, żeniący się w 1790 r. z Marianną z Krążałów był synem Jana i Krystyny ze Stachowiczów, a więc Mikołaj urodzony w 1846 r. mógł być jednak moim prapraprapraprapra(6)dziadkiem, a małżonkowie Jan Lech i Krystyna ze Stachowiczów moimi praprapraprapraprapra(7)dziadkami. Na tej podstawie można uznać, że moi przodkowie z linii Lechów mieszkali w Trojanowie na pewno od lat 40. XVIII w., a może i wcześniej. Co prawda nie udało mi się odnaleźć w najstarszych wpisach w księdze chrztów, aktu dotyczącego ochrzczenia Jana, ale znalazłam innych przedstawicieli rodziny Lech, może to moi przodkowie w linii prostej, a na pewno już w linii bocznej. W najstarszej zachowanej księdze ochrzczonych występują następujące chrzty Lechów z Trojanowa – w 1717 r. ochrzczono Franciszkę córkę Kacpra i Maryny, w 1719 r. ochrzczono Wojciecha syna Benedykta i Agnieszki, w 1719 r. ochrzczono Elżbietę córkę Józefa i Maryny oraz Marynę córkę Jana i Barbary. Do lat 20. XVIII w. ochrzczono w sumie pięcioro dzieci rodziców, którzy nosili nazwisko Lech, z tego czwórka pochodziła z Trojanowa, a piąte – Barbara ochrzczona w 1718 r., córka Stanisława i Zofii, z samego Kuflewa. Przez cały XVIII w. nazwisko Lech występowało głównie w Trojanowie, w II połowie tego stulecia zaczęło pojawiać się coraz częściej w Kuflewie, ale także w pojedynczych przypadkach w Guzewie, Małej Wsi, czy Liwcu, a więc w sąsiednich wsiach względem Trojanowa.

Zatem można uznać Trojanów za gniazdo rodowe Lechów spod Kuflewa. 

 

 

 

⛏  🔎  💀  🔍  ⛏

 

O historii Trojanowa, z czasów w których żyli tam moi przodkowie udało mi się już poczynić wpis 6 czerwca przy okazji rocznicy śmierci mojego praprapraprapra(5)dziadka Gabryela Gromulskiego, który zmarł w 1826 r. >>>LINK<<<. Dziś z kolei chciałabym się skupić na badaniach archeologicznych na terenie Trojanowa, bo okazuje się, że potwierdzają one osadnictwo na tym terenie, aż od epoki kamienia.

Początki epoki kamienia są trudne do określenia, bo nie można precyzyjnie ustalić kiedy tak naprawdę pojawił się człowiek na ziemi. Antropolodzy i archeolodzy badający początki gatunku ludzkiego przypuszczają, że oddzielenie się rodzaju homo od innych ssaków naczelnych nastąpiło w środkowowschodniej Afryce, dziś to tereny Etiopii, Kenii i Tanzanii, około 3 miliona lat temu. Najstarsze szczątki człowieka rozumnego czyli homo sapiens zostały odkryte na terenie Afryki i są datowane na około 200 tysięcy lat. Na teren Europy homo sapiens przybył około 40 tysięcy lat temu. Badacze zajmujący się budową anatomiczną człowieka, zauważają ciągłe jej zmiany, które zachodziły także w kulturze naszych praprzodków. Widoczne to jest w wytwarzanych narzędziach kamiennych. Z tego też powodu epokę kamienia dzielimy na trzy części:

• najstarsza część – paleolit – ludzie zamieszkiwali wówczas w trudnych warunkach środowiskowych związanych ze zlodowaceniem, za miejsca zamieszkania obierali jaskinie, a dopiero później budowali szałasy na terenach tundry.
• środkowa – mezolit – w mezolicie nastąpiło ocieplenie się klimatu, dzięki czemu rozwinęły się lasy sosnowo-świerkowe czyli tajgi, a to z kolei zmusiło ludzi do bytowania i korzystania z naturalnych zasobów leśnych.
• najmłodsza – neolit – to okres rewolucyjnych przemian jakie zachodziły w kulturze zarówno materialnej jak i duchowej, wtedy też ludzkość przeszła z gospodarki naturalnej opartej na łowiectwie i zbieractwie na wytwórczą czyli opartą na uprawie roli i hodowli zwierząt. Ten skok cywilizacyjny pociągnęła za sobą zmiany w wytwarzanych narzędziach niezbędnych do uprawy ziemi. Pojawiły się wtedy też gliniane naczynia w których przygotowywano posiłki.

Schyłek epoki kamienia nastąpił około 1800 lat przed narodzeniem Chrystusa – wtedy to narzędzia kamienne zaczęły być zastępowane tymi wykonywanymi z metalu, co zapoczątkowało rozwój epoki brązu.

Epoka brązu wiąże się z poznawaniem przez ówczesnych ludzi rud metali i posiadaniem przez nich umiejętności obróbki i wytwarzania przedmiotów z brązu. Początków epoki brązu należy szukać około 3,5 tysiąca lat przed Chrystusem na terenie obecnej Turcji oraz południowego Kaukazu – tam gdzie dziś leży Irak i Armenia. Ludzie nauczyli się skomplikowanej technologii odlewnictwa, co uważa się za kolejną rewolucję w dziejach ludzkości. Rozwój metalurgii wpływał na strukturę społeczną i duchową, co znalazło odbicie w rozwarstwieniu się społeczeństwa na bogatszych – klasę rządzącą i biedniejszych. Osady zaczęły się zmieniać, wyodrębniano w nich siedziby władców, a w dolinie Nilu zaczęły się kształtować struktury pierwszego państwa. To wszystko w kolejnych stuleciach doprowadziło do wojen, których następstwem były migracje ludności, w efekcie czego brąz dotarł do Dunaju i Kotliny Karpackiej. Tereny te z uwagi na miejscowe złoża rud metalu, stały się ważnym centrum przemysłowym i kulturowym ówczesnego świata. W efekcie czego na obszarze od Renu po Odrę wykształcił się krąg kultury mogiłowej, która cechowała się gospodarką pasterską oraz pochówkami szkieletowymi pod kurhanami, które były bogato wyposażone w wyroby brązowe. Około 1300 lat przed Chrystusem miał miejsce upadek cywilizacji mykeńskiej i kolejna fala migracji. Wtedy też zaczęto utożsamiać ze Słońcem ogień, czego wyrazem stała się powszechna kremacja zwłok zastępująca pochówki całych ciała. Powstałą wówczas kultura pól popielnicowych z charakterystycznymi cmentarzyskami ciałopalnymi. Koniec epoki brązu przypadał na około 800 lat przed narodzinami Chrystusa – wtedy to w Europie zaczęły pojawiać się przedmioty wykonane z twardszego metalu – z żelaza i rozpoczęła się epoka żelaza.

Początki epoki żelaza datuje się już na około 1500 lat przed naszą erą. Wówczas na terenie państwa Hetytów w Azji Mniejszej pojawiły się pierwsze wyroby z żelaza, wykuwane z meteorytów. Po upadku Hetytów umiejętność ta rozpowszechniła się, docierając do Egiptu i Grecji, a za pośrednictwem licznych kolonii greckich, dotarła do ludów zamieszkałych w całej Europie. Badacze dzielą tą epokę na okresy:

• halsztacki – okres ten wiąże się z powstaniem około 800 r. przed naszą erą, w rejonie wschodnich Alp ważnego ośrodka kulturowego, który oddziaływał na rozległe tereny od wschodniej Francji, aż po Rumunię. Ośrodek ten przez dwa wieki kształtował gospodarkę i kulturę tej części Europy. Kres temu okresowi położyły najazdy Scytów około 400 r. przed naszą erą.
• lateńsko-przedrzymski – okres ten rozwinął się mniej więcej w tym samym czasie. Wówczas z terenów obecnej Francji rozpoczęła się ekspansja plemion celtyckich, które do czasów po narodzeniu Chrystusa objęły swoimi wpływami północną cześć kontynentu. Cywilizacja ta upadła w I w. nasze ery w wyniku podbojów rosnącego w siłę nowego mocarstwa jakim był wówczas Rzym.
• wpływów rzymskich – okres ten jest związany z przesuwaniem się granic Imperium Rzymskiego na północ. Przez kolejne cztery wieki Imperium oddziaływało na ludy podbite, ale i sąsiednie.
• wędrówek ludów – w 375 r. gdy Hunowie napadli na plemiona germańskich Gotów, którzy zamieszkiwali ziemie graniczące z Imperium Rzymskim, ludność tych terenów lawinowo uciekała, szukając schronienia na terenach podległych Rzymowi, czego następstwem był wewnętrzny chaos, który przyczynił się do upadku Rzymu.

W historii uznaje się, że epoka żelaza trwała od około 800 roku przed Chrystusem do 568 r. po Chrystusie kiedy to Awarowie zajęli Kotlinę Karpacką. Rok 568 r. jest jednocześnie uznawany za początek średniowiecza.

Na terenie Trojanowa w prowadzonych przez Mieczysława Bienia w 2000 r. badaniach archeologicznych odnaleziono i sklasyfikowano czternaście stanowisk archeologicznych. Najstarsze datuje się na epokę kamienia, a najmłodsze na okres nowożytny. Wszystkie stanowiska zlokalizowane są na terenach niezabudowanych, głównie na polach ornych.

Z epoki kamienia odnaleziono wiórek krzemienny, a także prawdopodobnie datowany na neolity fragment ceramiki – to stanowisko archeologiczne zostało określone nr 12.

Kolejne znaleziska – w sumie w pięciu stanowiskach archeologicznych – nr 1, nr 3, nr 4, nr 6 i nr 11 określono w przybliżeniu jako epoka kamienia – epoka żelaza czyli wydatowano je na okres bardzo szeroki. W stanowiskach nr 1, nr 3 i nr 4 znaleziono po jednej łuszczce kamiennej, a w stanowisku nr 6 i nr 11 odnaleziono odłupy krzemienne – w pierwszym jeden, a w drugim dwa.

Na epokę brązu datuje się ślady osadnictwa ze stanowisk nr 7, nr 8 i nr 9 oraz odnalezione cmentarzysko. W stanowiskach nr 7 i nr 8 odnaleziono po jednym skrobaczu krzemienny, zaś w stanowisku nr 9 fragment ceramiki. Na terenie uznanym za cmentarzysko okryto fragment ceramiki oraz trzy fragmenty przepalonych kości, obok odnaleziono ślady osadnictwa, które zlokalizowano po dwóch odłupkach krzemiennych i po wyodrębnionym znalezisku jednego odłupa krzemiennego.

Jedno z odnalezionych stanowisk – nr 5 zostało określone jaki epoka brązu – wczesna epoka żelaza, gdzie znaleziono fragment ceramiki, który zakwalifikowano do kultury łużyckiej.

Z okresu określonego jako starożytność pochodzi pięć stanowisk archeologicznych – nr 2, nr 4, nr 10, nr 13 i nr 14, w których znaleziono w sumie 10 fragmentów ceramiki – trzy w stanowisku nr 4, po dwa w stanowisku nr 2, nr 10 i nr 14, oraz jeden w stanowisku nr 13.

Kolejne znalezisko fragmentu ceramiki datowane jest już na czasy średniowieczne – XII-XIII w. Co ciekawe w stanowisku tym, określonym jako nr 5 znaleziono także fragment ceramiki z kultury łużyckiej, o czym była mowa wyżej, ale także fragment ceramiki z okresu nowożytnego, co wskazuje na to, że w tym miejscu osadnictwo było ciągłe, lub co kilka wieków ludzie powracali na „stare siedliska ludzkie”.

Z okresu nowożytnego pochodzi także znalezisko ze stanowiska nr 10, gdzie znaleziono trzy fragmenty ceramiki. W sumie w tym stanowisku odnaleziono 5 fragmentów, ale dwa datuje się na starożytność, o czym wspominałam powyżej. To kolejny przykład o ciągłości osadniczej na tym terenie.

Dodatkowo w stanowisku nr 13 odkryto jeszcze jeden rozcieracz kamienny, którego nie udało się wydatować.

 

W sumie na terenie wsi Trojanów, która obecnie ma powierzchnię 643,35 ha odkryto 14 stanowisk archeologicznych, w których odnaleziono materiały pochodzące od epoki kamienia po czasy nowożytne. Świadczy to o tym, że teren ten od czasów najdawniejszych musiał być zasiedlany przez człowieka. 

 

 

 

 

 

Źródła:

VI wieków Mińska Mazowieckiego
M. Zalewski, A. Wójcik
Archeologia – najdawniejsze dzieje
tom I
Mińsk Mazowiecki 2016

https://zabytek.pl