Brygida Duczko – 208 rocznica urodzin

W niedzielne popołudnie, o godzinie 14:00 w wodyńskim kościele stawił się Stefan Duczko 26 – letni włościanin ze wsi Kamieniec zamieszkały w domu pod numerem 7 i przyniósł do chrztu swoją córeczkę, która urodziła się zaledwie piętnaście godzin wcześniej. Dziewczynką tą była moja prapraprapra(4)babcia Brygida. 

 

 

Matką dziecięcia była żona Stefana – Brygida Duczkowa mająca lat 22. Dziewczynka otrzymała imię po swojej mamie. Świadkami spisania aktu byli Wojciech Duczko 30-letni włościanin z Kamieńca i 58-letni Jan Kowalczyk dziad kościelny.

Chrztu udzielił ksiądz Antoni Korzeniewski pleban wodyński sprawujący także obowiązki urzędnika stanu cywilnego gminy Wodynie.

Moja prapraprapra(4)babcia Brygida wyszła za mąż w 1832 r. za Pawła Prandote. Zmarła w 1874 r., a jej rocznicę śmierci wspominaliśmy 17 lutego >>>LINK<<<.

 

Rodzice Brygidy – Stefan / Szczepan i Brygida pobrali się na pewno przed 1810 r., być może nawet wcześniej, ale księgi parafialne sprzed 1810 r. nie są dostępne – przechowywane są w Archiwum Diecezjalnym w Siedlcach, a to archiwum jest nieustępliwe w udostępnianiu, a raczej nieudostępnianiu metrykaliów ze swojego zasobu.

W dostępnych metrykaliach po 1810 r., czyli od chwili wprowadzenia aktów stanu cywilnego Brygida powiła Stefanowi oprócz mojej prapraprapra(4)babki Brygidy jeszcze czworo dzieci:

• Anastazję – urodzoną w 1810 r. w Kamieńcu w domu pod numerem dziesiątym, rodzice zapisani jako Stefan Duczek i Brygida Choszczówna, której dalszych losów nie ustaliłam;
• Apolonię – urodzoną w 1818 r. w Kamieńcu w domu pod numerem dziesiątym, rodzice zapisani jako Stefan Duczek i Brygida z Choszczów, która w 1841 r. wyszła za mąż za wdowca Antoniego Kamińskiego syna Józefa i Marianny z Krzyzińskich;
• Grzegorza – urodzonego w 1821 r. w Kamieńcu w domu pod numerem dziesiątym, rodzice zapisani jako Stefan Duczek i Brygida Choszczówna, który ożenił się w 1851 r. z Franciszką Patoletą córką Rocha i Barbary z Wojcików, a po jej śmierci ożenił się powtórnie w 1871 r. z Anielą Pyziołek córką Macieja i Agaty z Kublików;
• Klarę – urodzoną w 1824 r. w Kamieńcu w domu pod numerem dziewiątym, rodzice zapisani jako Szczepan Duczek i Brygida Choszczówna, która zmarła jeszcze w tym samym roku, mając zaledwie dwa miesiące;

Po porodzie Klary – Brygida Choszczówna Duczkowa zmarła. Po jej śmierci Stefan po pół roku ożenił się z Marianną Patolecianką, a ich rocznicę ślubu wspominaliśmy 14 stycznia >>>LINK<<<.

 

 

Wodynie to dziś niepozorna wieś, która w 2020 r. liczyła nieco ponad 600 mieszkańców. Miejscowość jest siedzibą gminy, leży w powiecie siedleckim, w województwie mazowieckim. Jest to dawna osada w ziemi czerskiej. W 1476 r. w tej osadzie mieszkał „nobilis Stanislaus de Wodynie” posiadający Wodynie i Wolę. Wśród właścicieli Wodyń spotykamy takie rody jak Mnieszewscy, Głoskowscy, Żabokliccy, Wybranowscy, Załuscy i Newelscy.

Wodynie to dawne miasto, które było lokowane, aż trzy razy. Pierwsza lokacja pochodzi z 1573 r., ale została uchylona, kolejna z 1661 r., zachowała miejskość dla Wodyń zaledwie do 1674 r. Trzecia lokacja pochodziła z 1739 r., wówczas Wodynie zachowały status miasta do 1834 r., a swoje prawa utraciła na skutek wyludnienia. W 1830 r. osada ta miała być najmniejszym miastem w Królestwie Polskim – według Franciszka Radeckiego autora Obrazu jeograficzno-statystycznego Królestwa Polskiego – miała liczyć zaledwie 140 mieszkańców.

Już w XV w. wieś Wodynie posiadała kościół. W 1445 r. Stefan Wodyński ówczesny właściciel wsi wybudował tam kościół drewniany będący filią kościoła parafialnego w pobliskim Seroczynie. Wodynie samodzielną parafią zostały w 1558 r. XV-wieczny kościół został spalony przez Szwedów w 1657 r. Kolejna świątynia na wodyńskiej ziemi stanęła dzięki staraniu księdza Krzysztofa Choińskiego, który wybudowała ją własnym kosztem, już w dwa lata po pożarze poprzedniego. Kościół ten przetrwał do 1776 r., kiedy to pobudowano obecny kościół, ufundowany przez Anielę Załuską. Konsekracji tej świątyni dokonał biskup kijowski Franciszek Ossoliński. Świątynia nosi wezwanie Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Obecnie do parafii należą następujące wsie: Wodynie, Brodki, Kaczory, Kamieniec, Oleśnica, Toki, Wola Serocka oraz Wola Wodyńska.

Kościół pobudowany nieco od głównej drogi biegnącej przez wieś, usytuowany po północnej jej stronie, nie orientowany, prezbiterium zwrócone na północ. Świątynia założona na planie prostokąta jednonawowa z prostokątnym prezbiterium i dwiema dwukondygnacyjnymi zakrystiami po obu bokach. Zbudowana z sosnowych bali o konstrukcji wieńcowej z lisicami. Z zewnątrz oszalowany deskami, a w środku otynkowany – tynk położony w latach 20. XX w. Podwaliny pierwotnie sosnowe, od końca XIX w. sukcesywnie wymieniane na nowe dębowe. Podmurówka w dolnej partii z kamienia spajanego gliną, a wyżej z cegły wzmocnionej betonem. Od południa trójdzielna kruchta. Bryła budynku jest zwarta, ale widocznie wyodrębnione zostało prezbiterium. Więźba krokwiowo-belkowa wzmocniona dwoma rzędami stolców wspierających dolną jętkę oraz rzędem stolców podpierających kabnicę dachu. Dach nad nawą dwuspadowy, a nad prezbiterium trójpołaciowy z niewielką wieżyczką na sygnaturkę z ażurową latarnią i hełmem o cebulastych formach. Dach pokryty gontem, wymienionym w 1974 r., a sygnaturka blachą. W środku nawa nakryta płaskim stropem o zaokrąglonych narożach. Od południa chór muzyczny z szerokim prostokątnym otworem pośrodku i dwoma oknami po boku otwierającymi się na nawę. Podłogi deskowe, wymienione w 1980 r., drzwi główne do kruchty i z kruchty do nawy dwuskrzydłowe, drewniane zewnątrz nabijane klepkami w kwadrat, mocowane metalowymi ćwiekami, na kowalskich zawiasach z dużymi skrzynkowymi zamkami. Okna w nawie prostokątne zamknięte łukiem odcinkowym, dwuskrzydłowe, podzielone szprosami na małe kwatery. Ołtarz główny barokowy pochodzący z II połowy XVIII w., boczne skromniejsze z końca XVIII w. krucyfiks późnogotycki z XVI w. znajdujący się pierwotnie w szczycie fasady, a obecnie wewnątrz świątyni. 

 

Wejściem na plac przykościelny, na którym rośnie kilka starych lip, będących zabytkami przyrody jest murowana barokowa brama – dzwonnica wybudowaną około 1776 r. być może razem z kościołem. Dzwonnica na planie prostokąta, murowana z cegły i otynkowana, posadzka betonowa, a strop drewniany, belkowy, nagi, z deskowym pułapem. Więźba dachowa drewniana krokwiowa z mnichem, dach kryty blachą miedzianą.

Dawny cmentarz znajduje się w otoczeniu kaplicy w obrębie parku. Zachowały się na nim dwa nagrobki. Kaplica wzniesiona w 1854 r. jako kaplica grobowa dziedziców Załuskich i Newelskich. Odrestaurowana w latach 70 XX w. Na wyposażeniu kaplicy XIX-wieczny ołtarz i ławki oraz portrety dziedziców z XVIII w. W podziemiu kaplicy znajduje się 11 metalowych trumien członków rodzin Załuskich i Newelskich. Za kaplicą znajduje się nagrobek Jana Filipa Carosiego – Włocha, który przyjechał do Polski za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Carosi był geologiem, w Rudzie Wolińskiej wybudowała hutę żelaza. Zmarł w 1799 r. w wyniku zachorowania na cholerę. Na jego nagrobku wyryto napis „Stań przechodniu, niezwykłe prochy depczesz…”. Drugi zachowany pomnik nagrobny pochodzi z 1833 r. i należy do rotmistrza grodzieńskiego – Kazimierza Roszkowskiego. 

 

 

Wodynie występują także we wspomnieniach dotyczących powstania listopadowego, to właśnie z tej miejscowości wojska generała Prądzyńskiego rankiem 10 kwietnia 1831 r. wyruszyły w kierunku Nowych Igań by stoczyć tam zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi. 

 

Źródła: https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/; https://www.wodynie.eu; http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/730