Antonina Zychowiczówna Borzym – 177 rocznica zgonu

W poniedziałek, w samo południe, 26 stycznia 1846 r. przed plebanem parafii św. Jana Chrzciciela w mieście Cegłowie stawił się Karol Borzym lat 40 mający, syn zmarłej w obecności Jana Wróbla lat 28 mającego gospodarza w Mieni zamieszkałego i oświadczył, że w dniu onegdajszym, a więc przedwczorajszym, czyli w sobotę to jest 24 stycznia 1846 r. o godzinie 3:00 nad ranem zmarła zamieszkała w Mieni Antonina Borzym, wdowa mająca lat 70.

Antonina Borzym z domu Zychowicz (choć jej nazwisko panieńskie nie jest takie pewne) była dla mnie praprapraprapra(5)babką. 

 

Antonina jest przykładem kobiety – wdowy, która przez długie lata powtórnie nie weszła w związek małżeński. Jej mąż – Jakub zmarł 7 lutego 1826 r., czyli niemal 20 lat wcześniej, a mimo to, Antonina nie wyszła już za mąż. Po śmierci męża pozostała na gospodarstwie w Mieni razem z piątką dzieci, z których najstarsze – mój prapraprapra(4)dziadek Karol miał wówczas 20 lat, a najmłodsze 7 lat. Niestety nie udało się ustalić kiedy Zychowiczówna się urodziła, ale z wieku podanego w jej akcie zgonu wynika, ze mogła przyjść na świat około 1776 r., a więc w chwili śmierci męża miała około 50 lat. Zapewne dorosły wiek syna Karola, oraz fakt, że w dwa lata po śmierci ojca ożenił się i przejął na swoje barki troskę o byt owdowiałej matki i małoletniego małżeństwa, sprawiło, że Antonina nie była zmuszona do powtórnego wyjścia za mąż. W tamtym czasie samotnej kobiecie z gromadką dzieci było trudno utrzymać gospodarstwo na takim poziomie, aby móc wykarmić całą rodzinę.

Warto zaznaczyć, że z Antoniną Borzym sytuacja nie jest wcale taka łatwa. Jedyną datę dzienną jaką udało mi się, jak na razie ustalić, to data jej zgonu, a w akcie zgonu nie podano jej nazwiska panieńskiego. Podano tylko, że była owdowiałą matką Karola Borzyma. Jeśli chodzi o samego Karola Borzyma to udało mi się dotrzeć do wszystkich trzech aktów, które bezpośrednio go dotyczą to jest urodzenia, ślubu i zgonu. W akcie urodzenia występuje jako syn Jakuba i Antoniny z Zychowiczów małżonków Borzym. W akcie ślubu zapisano, że było on synem Jakuba i Antoniny z Rzyszków (ewidentnie pierwotnie zapisano Ryszków i poprawiono na Rzyszków, wciskając „z” między „R” i „y”). Zaś w akcie zgonu podano, że jego rodzice są nie znani stawiającym się przed plebanem, Karol, przed śmiercią wyprowadził się do jednego ze swoich dzieci do sąsiedniej parafii Kiczki i tam został sporządzony jego akt zgonu. Pozostałe dzieci Jakuba i Antoniny małżonków Borzym to: Marianna urodzona w 1805 r., Marianna urodzona w 1810 r., Franciszka, Anna i Jan – oni wszyscy występują jako dzieci Jakuba i Antoniny z Osińskich, jedynie Jan Franciszek, młodszy od Karola o dwa lata jest zapisany jako syn Antoniny z Zychowiczów. W aktach ślubu rodzeństwa Karola, Antonina występuje także różnie: bez podania nazwiska panieńskiego – ślub Marianny z Janem Dębskim (1832 r.) i ślub Jana z Franciszką Jabłońską (1838 r.); jako Osińszczanka z domu – ślub Anny z Janem Wróblem (1840 r.), a także jako pochodząca z rodziny Zychowiczów – ślub Franciszka z Marianną Zawadzką (1829 r.).

Zatem Antonina, żona Jakuba Borzym występuje w metrykaliach pod trzema nazwiskami – Zychowicz, Osińska i Rzyszka (być może to pierwotna forma znanego pod Mińskiem Mazowieckim nazwiska Rżysko). Ja na potrzeby swojego wywodu uznaję ją za pochodzącą z rodziny Zychowiczów, ponieważ takie nazwisko panieńskie matki zostało wpisane do aktu urodzenia Karola – mojego prapraprapra(4)dziadka.

Ciekawostką jest także to, że mimo zachowanych ksiąg metrykalnych nie odnaleziono aktu ślubu Jakuba Borzyma i Antoniny z jakiejkolwiek rodziny (analizując aktu małżeństw przed 1805 r., kiedy to rodzi się pierwsze jakubowe dziecko). Jedyny ślub, gdzie panem młodym jest Jakub z Mieni został zapisany w 1804 r., ale jako pannę młodą wpisano Elżbietę Zychowiczównę. I tu rodzi się pytanie czy chodzi o moją praprapraprapra(5)babkę Antoninę Zychowiczównę, którą w metryce ślubnej nazwano Elżbietą, czy może jest to całkiem inna kobieta…